गुणवत्तापूर्ण आणि अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी कोबी पिकाला योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात पाणी तसेच पोषकतत्त्वांचा पुरवठा करणे अत्यंत आवश्यक आहे. पाणी आणि पोषकतत्त्वांचे व्यवस्थापन खालीलप्रमाणे करावे:
पाणी व्यवस्थापन:
- लागवडीनंतर: रोपांची लागवड केल्यानंतर लगेच हलके पाणी द्यावे.
- वाढीच्या अवस्थेत: कोबीला नियमित पाण्याची गरज असते. जमिनीतील ओलावा तपासून पाणी द्यावे. साधारणपणे ८-१० दिवसांच्या अंतराने पाणी देणे पुरेसे असते.
- डोके तयार होण्याच्या वेळी: या अवस्थेत पाण्याची कमतरता भासल्यास डोक्याचा आकार लहान राहतो आणि गुणवत्ता घटते. त्यामुळे पुरेसा ओलावा ठेवावा.
- काढणीपूर्वी: काढणीच्या काही दिवस आधी पाणी देणे थांबवावे, ज्यामुळे डोके घट्ट राहते आणि वाहतुकीसाठी सोयीचे ठरते.
- सिंचन पद्धती:
- ठिबक सिंचन (Drip Irrigation): कोबीसाठी ही सर्वोत्तम पद्धत आहे. पाण्याची बचत होते आणि थेट मुळांपर्यंत पाणी पोहोचते.
- तुषार सिंचन (Sprinkler Irrigation): हलक्या जमिनीसाठी ही पद्धत उपयुक्त आहे.
- पाटाचे पाणी: या पद्धतीत पाण्याची नासाडी जास्त होते आणि रोग पसरण्याची शक्यता वाढते, त्यामुळे शक्यतो टाळावे.
पोषकतत्त्वांचे व्यवस्थापन:
- माती परीक्षण: लागवडीपूर्वी माती परीक्षण करून घ्यावे, ज्यामुळे जमिनीतील पोषकतत्त्वांची कमतरता आणि आवश्यक खतांच्या मात्रांची माहिती मिळते.
- बेसल डोस (Basal Dose): लागवडीच्या वेळी प्रति हेक्टरी १२० किलो नत्र, ६० किलो स्फुरद आणि ६० किलो पालाश जमिनीत मिसळावे. यासोबत २५-३० टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत टाकावे.
- नत्राचा हप्ता: नत्राची पूर्ण मात्रा एकदम न देता ती विभागून द्यावी. लागवडीनंतर ३० दिवसांनी पहिला हप्ता (४० किलो नत्र) आणि ६० दिवसांनी दुसरा हप्ता (४० किलो नत्र) द्यावा.
- स्फुरद आणि पालाश: स्फुरद आणि पालाशची पूर्ण मात्रा लागवडीच्या वेळी द्यावी.
- सूक्ष्म अन्नद्रव्ये: जमिनीत जस्त (Zinc), लोह (Iron), बोरॉन (Boron) यांसारख्या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता असल्यास ती माती परीक्षणानुसार द्यावीत.
- पानांवरील फवारणी: वाढीच्या अवस्थेत सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची आणि विद्राव्य खतांची (Water Soluble Fertilizers) पानांवर फवारणी केल्यास पिकाची वाढ चांगली होते आणि गुणवत्ता सुधारते.
- जैविक खते: ॲझोटोबॅक्टर (Azotobacter) आणि पीएसबी (Phosphorus Solubilizing Bacteria) यांसारख्या जैविक खतांचा वापर केल्यास रासायनिक खतांवरील अवलंबित्व कमी होते आणि जमिनीची सुपीकता वाढते.
अंदाजित खत व्यवस्थापन वेळापत्रक:
| लागवडीनंतरचा काळ | खत प्रकार (प्रति हेक्टरी) |
| लागवडीच्या वेळी (बेसल डोस) | शेणखत/कंपोस्ट (२५-३० टन), नत्र (४० किलो), स्फुरद (६० किलो), पालाश (६० किलो) |
| ३० दिवस | नत्र (४० किलो) |
| ६० दिवस | नत्र (४० किलो) |
| गरजेनुसार (माती परीक्षणानुसार) | सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (फवारणी किंवा जमिनीत) |
Export to Sheets
या पद्धतीने पाणी आणि पोषकतत्त्वांचे योग्य व्यवस्थापन केल्यास कोबीचे उत्तम प्रतीचे आणि अधिक उत्पादन घेणे शक्य होते.