महाराष्ट्रामध्ये कोबीची यशस्वी लागवड हवामान, जमिनीची निवड आणि योग्य पूर्वतयारीवर अवलंबून असते. खालील माहितीनुसार आपण कोबीच्या लागवडीचे नियोजन करू शकता:
हवामान:
- कोबी हे थंड हवामानातील पीक आहे. महाराष्ट्रातील रब्बी हंगाम (सप्टेंबर ते फेब्रुवारी) कोबीच्या लागवडीसाठी अत्यंत अनुकूल असतो. या काळात तापमान १५ ते २० अंश सेल्सियसच्या दरम्यान राहते, जे कोबीच्या वाढीसाठी उत्तम आहे.
- खरीप हंगामात (जून ते ऑक्टोबर) देखील कोबीची लागवड करता येते, परंतु जास्त पाऊस आणि आर्द्रता रोगांना आमंत्रण देऊ शकते. त्यामुळे या काळात लवकर तयार होणाऱ्या जातींची निवड करावी लागते आणि योग्य पाणी व्यवस्थापन महत्त्वाचे ठरते.
- उन्हाळी लागवड (फेब्रुवारी ते मे) शक्य असली तरी, उच्च तापमान आणि पाण्याची कमतरता यामुळे उत्पादन आणि गुणवत्ता घटू शकते.
जमीन:
- कोबीसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी, मध्यम ते भारी काळी जमीन सर्वोत्तम असते.
- जमिनीचा सामू (pH) ६.० ते ७.० च्या दरम्यान असावा.
- हलक्या जमिनीत लागवड केल्यास नियमित पाणी आणि खत व्यवस्थापनाची गरज भासते.
- चोपण आणि क्षारयुक्त जमीन कोबीच्या लागवडीसाठी योग्य नाही.
पूर्वतयारी:
- जमिनीची निवड आणि मशागत: योग्य जमिनीची निवड केल्यानंतर तिची चांगली मशागत करणे आवश्यक आहे.
- जमिनीची २-३ वेळा नांगरणी करून ती भुसभुशीत करावी.
- रोटाव्हेटरच्या साहाय्याने ढेकळे फोडून जमीन सपाट करावी.
- शेणखत आणि कंपोस्टचा वापर: शेवटच्या नांगरणीपूर्वी प्रति हेक्टरी २५-३० टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत जमिनीत मिसळावे. यामुळे जमिनीची सुपीकता वाढते आणि पाण्याची धारण क्षमता सुधारते.
- बेणे तयार करणे: कोबीची लागवड थेट बियाण्यांपासून न करता रोपवाटिकेमध्ये बेणे तयार करून करावी.
- चांगल्या प्रतीचे आणि रोगमुक्त बियाणे निवडावे.
- रोपवाटिकेसाठी गादी वाफे तयार करावेत आणि त्यावर बियाणे ५-७ सें.मी. अंतरावर ओळीत पेरावे.
- बेण्यांना नियमित पाणी द्यावे आणि रोगांपासून संरक्षण करावे.
- साधारणपणे ३-४ आठवड्यांत रोपे लागवडीसाठी तयार होतात (४-५ पाने आल्यावर).
- लागवडीसाठी जमीन तयार करणे:
- लागवडीसाठी सरी-वरंबे किंवा वाफे तयार करावेत.
- दोन ओळींमधील आणि दोन रोपांमधील अंतर जातीनुसार निश्चित करावे.
- लागवडीपूर्वी जमिनीत मूलभूत खतांचा डोस (उदा. नत्र, स्फुरद, पालाश) माती परीक्षणानुसार द्यावा.
- बेणे लागवड:
- तयार केलेल्या सरी-वरंब्यांवर किंवा वाफ्यांमध्ये तयार बेण्यांची लागवड करावी.
- लागवड सायंकाळच्या वेळी करावी आणि लागवडीनंतर हलके पाणी द्यावे.
या पद्धतीने हवामान, जमीन आणि योग्य पूर्वतयारी केल्यास महाराष्ट्रात कोबीची यशस्वी लागवड करता येते आणि चांगले उत्पादन मिळू शकते.