टोमॅटोची लागवड शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचे आणि फायदेशीर पीक आहे. मात्र, बाजारात चांगला नफा मिळवण्यासाठी योग्य जातीची निवड आणि तिची शास्त्रोक्त पद्धतीने लागवड करणे आवश्यक आहे. महाराष्ट्राच्या हवामानानुसार आणि बाजारपेठेतील मागणीनुसार उच्च नफा देणाऱ्या टोमॅटोच्या काही सुधारित जाती खालीलप्रमाणे आहेत:
- अर्का अनमोल: ही जात लवकर तयार होणारी असून तिचे फळ मध्यम आकाराचे आणि आकर्षक लाल रंगाचे असते. फळे चवीला उत्तम आणि वाहतुकीसाठी चांगली असल्याने बाजारात याला चांगली मागणी असते.
- अर्का विकास: ही जात अधिक उत्पादन देणारी असून तिची फळे मोठी आणि गोल आकाराची असतात. ही जात विषाणूजन्य रोगांना काही प्रमाणात प्रतिकारक्षम आहे.
- पुसा रुबी: ही लोकप्रिय जात मध्यम कालावधीत तयार होते आणि तिची फळे लाल रंगाची व मध्यम आकाराची असतात. या जातीची फळे टिकाऊ असल्यामुळे दूरच्या बाजारपेठेत पाठवण्यासाठी योग्य आहेत.
- सेमिनिस अभिलाष: ही संकरित जात असून तिची फळे आकर्षक आणि एकसारख्या आकाराची असतात. या जातीचे उत्पादन क्षमता अधिक आहे आणि ती विविध प्रकारच्या हवामानाला जुळवून घेते.
- सिजेंटा हिमसोना: ही देखील संकरित जात असून तिची फळे घट्ट आणि लाल रंगाची असतात. या जातीची फळे जास्त काळ टिकतात आणि उच्च तापमान सहन करण्याची क्षमता ठेवतात.
लागवड:
- जमिनीची निवड आणि तयारी: टोमॅटोसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी मध्यम ते भारी जमीन निवडावी. जमिनीची खोल नांगरणी करून ती भुसभुशीत करावी.
- बेणे तयार करणे: चांगल्या प्रतीचे आणि रोगमुक्त बेणे तयार करण्यासाठी रोपवाटिकेचा वापर करावा. प्रति हेक्टरी लागवडीसाठी अंदाजे 15,000 ते 20,000 रोपे लागतात.
- लागवडीची वेळ: महाराष्ट्रात टोमॅटोची लागवड हंगामानुसार केली जाते. रब्बी (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर), खरीप (जून-जुलै) आणि उन्हाळी (जानेवारी-फेब्रुवारी) अशा तीन हंगामात याची लागवड करता येते.
- लागवडीची पद्धत आणि अंतर: रोपांची लागवड सरी-वरंबा पद्धतीने करावी. दोन ओळींमधील अंतर 90 ते 120 सें.मी. आणि दोन रोपांमधील अंतर 45 ते 60 सें.मी. ठेवावे.
- खत व्यवस्थापन: माती परीक्षणानुसार खतांचा वापर करावा. साधारणपणे प्रति हेक्टरी 80 किलो नत्र, 60 किलो स्फुरद आणि 60 किलो पालाश लागवडीच्या वेळी द्यावे. त्यानंतर वाढीच्या अवस्थेत नत्राचा हप्ता विभागून द्यावा.
- पाणी व्यवस्थापन: टोमॅटो पिकाला नियमित आणि पुरेसे पाणी द्यावे. ठिबक सिंचनाचा वापर केल्यास पाण्याची बचत होते आणि उत्पादनात वाढ होते.
या सुधारित जातींची निवड आणि योग्य लागवड तंत्राचा अवलंब करून शेतकरी टोमॅटोच्या उत्पादनात वाढ करू शकतात आणि चांगला नफा मिळवू शकतात.