द्राक्षांच्या लागवडीनंतर त्याची योग्य वेळी काढणी करणे, प्रतवारी करणे आणि आकर्षक व सुरक्षित पॅकिंग करणे हे बाजारपेठेत चांगला भाव मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे टप्पे आहेत. या टप्प्यांवर लक्ष दिल्यास द्राक्षांची गुणवत्ता टिकून राहते आणि ग्राहकांना आकर्षित करता येते.
काढणी (Harvesting):
- द्राक्षांची काढणी त्यांच्या पूर्ण पिकल्यावर करावी. फळांमधील साखरेचे प्रमाण (TSS – Total Soluble Solids) आणि आम्लतेचे प्रमाण (Acidity) योग्य झाल्यावर काढणी करावी. यासाठी रिफ्रॅक्टोमीटर (Refractometer) या उपकरणाचा वापर केला जातो.
- द्राक्षांच्या जातीनुसार काढणीचा काळ बदलतो. थॉमसन सीडलेसमध्ये साधारणपणे 18-20 ब्रिक्स (Brix) साखर झाल्यावर काढणी करतात.
- काढणी नेहमी सकाळी किंवा सायंकाळच्या वेळी करावी, जेव्हा तापमान कमी असते.
- घड हळूवारपणे तोडावेत, ज्यामुळे मण्यांना इजा होणार नाही.
- काढणी केलेल्या द्राक्षांना सावलीत ठेवावे आणि शक्य असल्यास त्वरित पॅकिंगसाठी पाठवावे.
प्रतवारी (Grading):
प्रतवारी म्हणजे काढणी केलेल्या द्राक्षांच्या घडांना त्यांच्या आकार, रंग, मण्यांचा आकार आणि गुणवत्तानुसार वेगळे करणे. योग्य प्रतवारी केल्यास बाजारात चांगला भाव मिळतो. खालील निकषांनुसार प्रतवारी केली जाते:
- आकार: घडांचा आकार आणि मण्यांचा आकार एकसारखा असावा. मोठे आणि आकर्षक घड ‘अ’ (A) प्रतीचे मानले जातात.
- रंग: द्राक्षांच्या जातीनुसार विशिष्ट रंग असावा. एकसारख्या रंगाच्या घडांना चांगली मागणी असते.
- गुणवत्ता: घड डागविरहित, रोगमुक्त आणि मणी फुटलेले नसावेत.
- वजन: काही बाजारपेठेत घडांच्या वजनानुसार देखील प्रतवारी केली जाते.
| प्रतवारी | निकष (थॉमसन सीडलेस) | बाजारभाव |
| सुपर ए (Super A) | मोठे घड, एकसारखे मोठे मणी, आकर्षक हिरवट-पिवळा रंग, डागविरहित | सर्वाधिक |
| ए (A) प्रत | मध्यम ते मोठे घड, चांगले मणी, चांगला रंग, किरकोळ डाग असलेले | चांगला |
| बी (B) प्रत | लहान घड, मध्यम मणी, कमी आकर्षक रंग, थोडे जास्त डाग असलेले | मध्यम |
| सी (C) प्रत | लहान घड, अनियमित मणी, कमी रंग, जास्त डाग असलेले | कमी |
Export to Sheets
पॅकिंग (Packing):
द्राक्षांची वाहतूक आणि साठवणूक सुरक्षित करण्यासाठी योग्य पॅकिंग करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आकर्षक पॅकिंग ग्राहकांना आकर्षित करते आणि चांगला भाव मिळवून देते.
- पुठ्याचे बॉक्स (Cardboard Boxes): द्राक्षांसाठी मजबूत आणि हवा खेळती राहतील अशा पुठ्याच्या बॉक्सचा वापर करावा. बॉक्समध्ये वजनानुसार द्राक्षांचे घड व्यवस्थित मांडावेत.
- प्लास्टिक ट्रे (Plastic Trays): उच्च प्रतीच्या द्राक्षांसाठी प्लास्टिक ट्रेचा वापर केला जातो. प्रत्येक घड स्वतंत्र ट्रेमध्ये ठेवल्याने मण्यांना इजा होण्याचे प्रमाण कमी होते.
- क्लॅमशेल पॅकिंग (Clamshell Packaging): लहान प्रमाणात आणि आकर्षक पॅकिंगसाठी क्लॅमशेलचा वापर करतात.
- लेबलिंग (Labeling): पॅकिंगवर उत्पादकाचे नाव, द्राक्षांची जात, प्रतवारी, वजन आणि काढणीची तारीख स्पष्टपणे नमूद करावी.
- वाहतूक: द्राक्षांची वाहतूक थंड तापमानात (Cool Chain) केल्यास त्यांची गुणवत्ता टिकून राहते आणि नुकसान कमी होते.
या पद्धतीने काढणी, प्रतवारी आणि योग्य पॅकिंग केल्यास द्राक्ष उत्पादक त्यांच्या उत्पादनाला बाजारपेठेत चांगला भाव मिळवू शकतात आणि नफ्यात वाढ करू शकतात.