उत्तम प्रतीचे आणि अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी फ्लॉवर पिकाला योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात पाणी तसेच खतांचा पुरवठा करणे अत्यंत आवश्यक आहे. पाणी आणि खत व्यवस्थापनाचे योग्य नियोजन खालीलप्रमाणे करावे:
पाणी व्यवस्थापन:
- लागवडीनंतर: रोपांची लागवड केल्यानंतर लगेच हलके पाणी द्यावे.
- वाढीच्या अवस्थेत: फ्लॉवरला नियमित पाण्याची गरज असते. जमिनीतील ओलावा तपासून पाणी द्यावे. साधारणपणे 8-10 दिवसांच्या अंतराने पाणी देणे पुरेसे असते.
- फुले येण्याच्या वेळी: या अवस्थेत पाण्याची कमतरता भासल्यास फुलांचा आकार लहान राहतो आणि गुणवत्ता घटते. त्यामुळे पुरेसा ओलावा ठेवावा.
- काढणीपूर्वी: काढणीच्या काही दिवस आधी पाणी देणे थांबवावे, ज्यामुळे फुले घट्ट राहतात आणि वाहतुकीसाठी सोयीचे ठरतात.
- सिंचन पद्धती:
- ठिबक सिंचन (Drip Irrigation): फ्लॉवरसाठी ही सर्वोत्तम पद्धत आहे. पाण्याची बचत होते आणि थेट मुळांपर्यंत पाणी पोहोचते.
- तुषार सिंचन (Sprinkler Irrigation): हलक्या जमिनीसाठी ही पद्धत उपयुक्त आहे.
- पाटाचे पाणी: या पद्धतीत पाण्याची नासाडी जास्त होते आणि रोग पसरण्याची शक्यता वाढते, त्यामुळे शक्यतो टाळावे.
खत व्यवस्थापन:
- माती परीक्षण: लागवडीपूर्वी माती परीक्षण करून घ्यावे, ज्यामुळे जमिनीतील पोषक तत्वांची कमतरता आणि आवश्यक खतांच्या मात्रांची माहिती मिळते.
- बेसल डोस (Basal Dose): लागवडीच्या वेळी प्रति हेक्टरी 120 किलो नत्र, 60 किलो स्फुरद आणि 60 किलो पालाश जमिनीत मिसळावे. यासोबत 20-25 टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत टाकावे.
- नत्राचा हप्ता: नत्राची पूर्ण मात्रा एकदम न देता ती विभागून द्यावी. लागवडीनंतर 30 दिवसांनी पहिला हप्ता (40 किलो नत्र) आणि 60 दिवसांनी दुसरा हप्ता (40 किलो नत्र) द्यावा.
- स्फुरद आणि पालाश: स्फुरद आणि पालाशची पूर्ण मात्रा लागवडीच्या वेळी द्यावी.
- सूक्ष्म अन्नद्रव्ये: जमिनीत जस्त (Zinc), लोह (Iron), बोरॉन (Boron) यांसारख्या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता असल्यास ती माती परीक्षणानुसार द्यावीत.
- पानांवरील फवारणी: वाढीच्या अवस्थेत सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची आणि विद्राव्य खतांची (Water Soluble Fertilizers) पानांवर फवारणी केल्यास पिकाची वाढ चांगली होते आणि गुणवत्ता सुधारते.
- जैविक खते: ॲझोटोबॅक्टर (Azotobacter) आणि पीएसबी (Phosphorus Solubilizing Bacteria) यांसारख्या जैविक खतांचा वापर केल्यास रासायनिक खतांवरील अवलंबित्व कमी होते आणि जमिनीची सुपीकता वाढते.
खत व्यवस्थापनाचे वेळापत्रक (अंदाजित):
| लागवडीनंतरचा काळ | खत प्रकार (प्रति हेक्टरी) |
| लागवडीच्या वेळी (बेसल डोस) | शेणखत/कंपोस्ट (20-25 टन), नत्र (40 किलो), स्फुरद (60 किलो), पालाश (60 किलो) |
| 30 दिवस | नत्र (40 किलो) |
| 60 दिवस | नत्र (40 किलो) |
| गरजेनुसार (माती परीक्षणानुसार) | सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (फवारणी किंवा जमिनीत) |
Export to Sheets
या पद्धतीने पाणी आणि खत व्यवस्थापनाचे योग्य नियोजन केल्यास फ्लॉवरचे उत्तम प्रतीचे आणि अधिक उत्पादन घेणे शक्य होते.