जास्त उत्पादन देणाऱ्या फ्लॉवरच्या सुधारित जाती आणि त्यांची लागवड पद्धती

फ्लॉवर (फुलकोबी) हे महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचे भाजीपाला पीक आहे. बाजारात चांगली मागणी आणि उत्पादन क्षमता लक्षात घेता, योग्य जातीची निवड आणि आधुनिक लागवड पद्धतींचा अवलंब करणे शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरू शकते. जास्त उत्पादन देणाऱ्या फ्लॉवरच्या काही सुधारित जाती आणि त्यांची लागवड पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:

• अर्ली कुंवारी: ही लवकर तयार होणारी जात असून लागवडीनंतर सुमारे 50-60 दिवसांत काढणीसाठी तयार होते. तिची फुले मध्यम आकाराची, घट्ट आणि आकर्षक पांढऱ्या रंगाची असतात. कमी कालावधीत उत्पादन देणारी असल्याने एका वर्षात दोन ते तीन वेळा लागवड करणे शक्य होते.
  • लागवड पद्धती: रोपवाटिकेमध्ये बेणे तयार करून 45 x 45 सें.मी. अंतरावर लागवड करावी.
• पुसा दिपाली: ही मध्यम कालावधीत (60-70 दिवस) तयार होणारी जात आहे. तिची फुले मोठी, घट्ट आणि आकर्षक रंगाची असतात. उष्ण हवामानाला सहनशील असल्याने महाराष्ट्रात तिची लागवड मोठ्या प्रमाणावर केली जाते.
  • लागवड पद्धती: 60 x 45 सें.मी. अंतरावर लागवड करावी.
• स्नोबॉल-16: ही उशिरा तयार होणारी (75-80 दिवस) जात असून तिची फुले अतिशय घट्ट आणि बर्फासारख्या पांढऱ्या रंगाची असतात. ही जात जास्त उत्पादनक्षम मानली जाते आणि वाहतुकीसाठी चांगली आहे.
  • लागवड पद्धती: 60 x 60 सें.मी. अंतरावर लागवड करावी.
• कल्याणपूर अर्ली व्हाईट: ही लवकर तयार होणारी (55-60 दिवस) जात असून तिची फुले मध्यम आकाराची आणि पांढऱ्या रंगाची असतात. उत्तर भारतीय हवामानासाठी ही जात अधिक उपयुक्त असली तरी महाराष्ट्रातही तिची लागवड केली जाते.
  • लागवड पद्धती: 45 x 45 सें.मी. अंतरावर लागवड करावी.
• इंदिरा गांधी कृषी विश्वविद्यालय (IGKV) सिलेक्शन: या स्थानिक पातळीवर विकसित केलेल्या जाती देखील चांगला उत्पादन देतात आणि स्थानिक हवामानाला अधिक अनुकूल असतात. यासाठी आपल्या भागातील कृषी विद्यापीठांकडून माहिती घ्यावी.

लागवड पद्धती:

1. जमिनीची निवड आणि तयारी: फ्लॉवरसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी, मध्यम ते भारी जमीन निवडावी. जमिनीची खोल नांगरणी करून ती भुसभुशीत करावी. शेवटच्या नांगरणीपूर्वी प्रति हेक्टरी 20-25 टन चांगले कुजलेले शेणखत जमिनीत मिसळावे.
2. बेणे तयार करणे: चांगल्या प्रतीचे आणि रोगमुक्त बेणे तयार करण्यासाठी रोपवाटिकेचा वापर करावा. प्रति हेक्टरी लागवडीसाठी अंदाजे 20,000 ते 25,000 रोपे लागतात.
3. लागवडीची वेळ: महाराष्ट्रातील हवामानानुसार फ्लॉवरची लागवड हंगामानुसार केली जाते (पुढील लेखात तपशील).
4. लागवडीचे अंतर: जातीनुसार आणि जमिनीच्या प्रकारानुसार दोन ओळींमधील आणि दोन रोपांमधील अंतर ठेवावे (वर नमूद केल्याप्रमाणे).
5. खत व्यवस्थापन: माती परीक्षणानुसार खतांचा वापर करावा. साधारणपणे प्रति हेक्टरी 120 किलो नत्र, 60 किलो स्फुरद आणि 60 किलो पालाश लागवडीच्या वेळी द्यावे. त्यानंतर वाढीच्या अवस्थेत नत्राचा हप्ता विभागून द्यावा.
6. पाणी व्यवस्थापन: फ्लॉवर पिकाला नियमित आणि पुरेसे पाणी द्यावे. ठिबक सिंचनाचा वापर केल्यास पाण्याची बचत होते आणि उत्पादनात वाढ होते.

या सुधारित जातींची निवड आणि योग्य लागवड तंत्राचा अवलंब करून शेतकरी फ्लॉवरच्या उत्पादनात वाढ करू शकतात आणि चांगला नफा मिळवू शकतात.