महाराष्ट्रामध्ये द्राक्षांची लागवड मोठ्या प्रमाणावर होते आणि येथील हवामान अनेक जातींसाठी अनुकूल आहे. बाजारात सर्वाधिक मागणी असलेल्या आणि शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरणाऱ्या द्राक्षांच्या काही प्रमुख जाती आणि त्यांची लागवड पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:
- थॉमसन सीडलेस (Thompson Seedless): ही महाराष्ट्रातील सर्वात लोकप्रिय आणि सर्वाधिक लागवड होणारी जात आहे. ती मध्यम ते मोठ्या आकाराची, हिरवट-पिवळ्या रंगाची आणि बियाविरहित असते. गोडवा आणि आकर्षक रंगामुळे या द्राक्षांना देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारात मोठी मागणी आहे. ही जात मनुका बनवण्यासाठी देखील उत्तम आहे.
- लागवड: मध्यम ते भारी, पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन आवश्यक आहे. लागवड साधारणपणे ऑक्टोबर-नोव्हेंबर महिन्यात केली जाते. वेलींना योग्य आधार देण्यासाठी मांडव पद्धतीचा वापर केला जातो.
- सोनका (Sonaka): ही जात थॉमसन सीडलेसपेक्षा लवकर तयार होते. तिची फळे मध्यम आकाराची, आकर्षक सोनेरी पिवळ्या रंगाची आणि बियाविरहित असतात. गोडवा चांगला असल्याने बाजारात लवकर येणाऱ्या द्राक्षांना चांगला भाव मिळतो.
- लागवड: थॉमसन सीडलेस प्रमाणेच जमीन आणि लागवड पद्धती उपयुक्त आहेत.
- शरद सीडलेस (Sharad Seedless): ही काळ्या रंगाची बियाविरहित जात आहे. तिची फळे मध्यम ते मोठ्या आकाराची आणि चवीला गोड असतात. काळ्या द्राक्षांना विशेष मागणी असलेल्या बाजारपेठेत या जातीला चांगला भाव मिळतो.
- लागवड: मध्यम ते भारी जमीन आणि मांडव पद्धतीचा वापर केला जातो.
- फ्लेम सीडलेस (Flame Seedless): ही लाल रंगाची बियाविरहित जात आहे. तिची फळे मध्यम आकाराची आणि चवीला गोड-आंबट असतात. आकर्षक रंगामुळे या द्राक्षांना चांगली मागणी असते.
- लागवड: मध्यम ते भारी जमीन आणि मांडव पद्धती योग्य आहेत.
- कृष्णा सीडलेस (Krishna Seedless): ही निळसर-काळी बियाविरहित जात आहे. तिची फळे मध्यम आकाराची आणि गोड असतात. ही जात प्रक्रिया उद्योगासाठी देखील उपयुक्त आहे.
- लागवड: मध्यम ते भारी जमीन आणि मांडव पद्धतीचा अवलंब केला जातो.
यशस्वी लागवड:
- जमिनीची निवड आणि तयारी: द्राक्षांसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी, मध्यम ते हलकी काळी जमीन निवडावी. जमिनीची खोल नांगरणी करून ती भुसभुशीत करावी.
- कलम निवड आणि लागवड: चांगल्या प्रतीची आणि रोगमुक्त कलमे निवडावीत. लागवड साधारणपणे 3×3 मीटर किंवा 3×6 मीटर अंतरावर करावी.
- मांडव व्यवस्थापन: द्राक्षांच्या वेलींना योग्य आधार देण्यासाठी मजबूत आणि व्यवस्थित मांडव तयार करणे आवश्यक आहे.
- खत व्यवस्थापन: माती परीक्षणानुसार खतांचा वापर करावा. लागवडीच्या वेळी आणि वाढीच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवर आवश्यक अन्नद्रव्ये पुरवावीत.
- पाणी व्यवस्थापन: द्राक्षांना नियमित आणि पुरेसे पाणी द्यावे. ठिबक सिंचनाचा वापर पाण्याची बचत करतो आणि उत्पादनात वाढ करतो.
- छाटणी आणि फळ व्यवस्थापन: गुणवत्तापूर्ण उत्पादन घेण्यासाठी योग्य वेळी आणि योग्य पद्धतीने छाटणी करणे आणि फळांचे व्यवस्थापन करणे महत्त्वाचे आहे.
या प्रमुख जातींची निवड आणि योग्य लागवड तंत्राचा अवलंब करून महाराष्ट्रातील शेतकरी द्राक्षांच्या उत्पादनात वाढ करू शकतात आणि चांगला नफा मिळवू शकतात.